“Nieuwe psychoactieve middelen (NPS), ook wel designerdrugs of research chemicals, genoemd, overspoelen Europa volgens het Europees Waarnemingscentrum voor Drugs en Drugsverslaving (EMCDDA), en zijn zeer populair in het feestcircuit. Deze roesmiddelen zijn vaak nog legaal en makkelijk online te bestellen onder fancy namen als Mindy of onschuldige woorden als badzout. Vandaar hun bijnaam legal highs. Het Trimbos Instituut en ook het UNODC (het misdaad- en drugagentschap van de Verenigde Naties) waarschuwen al jaren voor het gevaar van gebruik van designerdrugs. Over het effect en de toxiciteit van deze nieuwe psychoactieve stoffen is weinig bekend omdat ze niet getest zijn op veiligheid. Gebruik heeft een hoog gezondheidsrisico.
Een van de bekendste designerdrugs, 4-FA, is tien jaar na de eerste marktintroductie in Nederland op de lijst met verboden middelen gezet. Maar zodra een designerdrug wordt verboden, staan de nieuwe varianten klaar voor distributie. Is het dweilen met de kraan open?
Stand van zaken
Terwijl wereldwijd het gebruik van traditionele drugs stabiliseert, signaleert het Bureau voor drugs en criminaliteit van de Verenigde Naties (UNODC) een alarmerende toename van het gebruik van designerdrugs. Eind 2016 waren er bij het Europese drugsmonitoringsagentschap EMCDDA meer dan 620 gemeld. Het overgrote deel waren synthetische cannabinoïden, gevolgd door fenylethylaminen en synthetische cathinonen. De meeste designerdrugs worden volgens het rapport door Indische of Chinese bedrijfjes geproduceerd.
Volgens het EMCDDA is het drugsgebruik onder Nederlanders vrij hoog. In Europa zijn Nederlandse jongeren zelfs kampioen in amfetamine- en XTC-gebruik. Verder wordt in Nederland vooral veel cannabis en amfetamine (speed) gebruikt. De meeste mensen gebruiken drugs gewoon voor de lol, een lekker gevoel en meer energie. Het gaat vooral om twintigers die designerdrugs recreatief gebruiken volgens Jellinek. In de verslavingszorg en op middelbare scholen komen deze drugs nauwelijks voor.
Onder uitgaande jongeren was het gebruik van 4-FA binnen een paar jaar in rap tempo toegenomen en was de designerdrug met stip de meest populaire nieuwe psychoactieve stof (NPS) meldt het Nationale Drug Monitor Jaarbericht 2016. Gebruikers beschouwen deze drug nogal eens als een mildere variant van XTC (XTC-light). Dit onschuldige imago staat in schril contrast met de toename van gezondheidsincidenten na gebruik van 4-FA, waaronder ook zeer ernstige gevallen. Bij het Drugs Informatie en Monitoring Systeem van het Trimbos waar gebruikers hun drugs kunnen laten testen, staat 4-FA op de vierde plek van meest aangeleverde middelen. XTC, cocaïne en amfetamine (speed) staan in de top 3.
Wat zijn designerdrugs?
Veel drugs hebben een plantaardige oorsprong. Zo zit opium in de papaverplant en THC de actieve stof in wiet en hasj in de hennepplant. Sinds chemici deze werkzame stoffen uit planten wisten te isoleren, is het successievelijk ook gelukt om sommige stoffen in het laboratorium na te maken. En als je stoffen kunt namaken, dan kun je ze ook veranderen en (her)ontwerpen.
In het geval van designerdrugs hebben de makers de moleculaire structuur van bestaande ‘traditionele’ verboden drugsmoleculen, zoals amfetamine of cocaïne, een heel klein beetje veranderd met de bedoeling een ‘nieuwe’ drug te maken. De chemische structuur van designerdrug 4-FA lijkt bijvoorbeeld sterk op het verboden pepmiddel amfetamine. Het verschil is het slechts een fluoratoom, vandaar de naam 4-fluoramfetamine (4-FA). De werking is vaak vergelijkbaar met de natuurlijke variant, maar de stof valt niet meer onder de drugswet. Hierdoor is productie, verkoop en bezit nog niet illegaal.
Belangrijke groepen designerdrugs zijn de fenylethylamines, tryptamines, piperazines, en de synthetische cannabinoïden en cathinonen. In Nederland worden voornamelijk fenylethylamines en synthetische cathinonen aangetroffen volgens het Drugs Informatie en Monitoring Systeem (DIMS) van het Trimbos-instituut. Fenylethylamine komt ook van nature in het lichaam voor en is een voorloperstof van neurotransmitters in de hersenen, zoals dopamine en serotonine. Het hallucinatie-opwekkende middel 2-CB (4-broom-2,5-dimethoxyfenethylamine) is daarvan een variant.
Waarom zijn ze gevaarlijk(er)?
Drugs kunnen een stimulerend, verdovend of bewustzijnsveranderend effect hebben, of een combinatie hiervan. MDMA, de werkzame stof in ecstasy, is bijvoorbeeld oppeppend net als amfetamine en verandert de waarneming. De gebruiker voelt zich vrolijker, socialer en sterk verbonden met anderen. Dit wordt veroorzaakt doordat MDMA in de hersenen de werking van neurotransmitters beïnvloedt in hersengebieden die gedrag en emotie regelen. Behalve een fijn gevoel heeft gebruik van drugs ook gezondheidsrisico’s, zoals verslaving of dodelijke incidenten. Van deze ‘klassieke’ illegale drugs zijn deze risico’s ondertussen wel bekend en onderzocht. Van de nieuwe designerdrugs niet, waardoor ze veel gevaarlijker kunnen zijn dan de bekende verboden varianten, en de gebruiker zijn eigen proefpersoon is.
Overigens zijn pillen met bekende synthetische drugs ook niet ‘veilig’ omdat de dosering van de werkzame stof lastig aan de buitenkant af te lezen is, waardoor er gevaar is voor overdosering. Ook kan de pil vervuild zijn met andere (nog) schadelijkere stoffen, zoals ecstasypillen met PMMA (para-methoxy-methamfetamine). Op veel plekken in Nederland heeft het Trimbos-instituut testservices (DIMS) die partydrugs testen.
Verder is een hardnekkig misverstand onder drugsgebruikers dat plantaardige drugs minder riskant zijn dan chemische drugs. Maar het natuurlijke en synthetische drugsmolecuul is precies hetzelfde en ook de werking. Daar maakt het lichaam geen onderscheidt in. Bovendien kunnen planten uiterst giftige stoffen bevatten die mee kunnen komen bij de extractie van de werkzame psychoactieve stof.
Wat doet de wet?
Voor de wet zijn alle stoffen die vermeld staan in de lijsten van de Opiumwetverboden drugs, synthetisch of niet. De stoffen die een onaanvaardbaar risico vormen voor de volksgezondheid staan in lijst 1 (harddrugs), zoals cocaïne, heroïne, amfetamine, GHB, LSD en XTC. Op lijst 2 staan middelen met een minder groot risico, zoals cannabis, wiet en hasj (softdrugs) maar ook slaap- en kalmeringsmiddelen en benzodiazepines. Gebruik van drugs is in Nederland niet strafbaar. Bereiding, verkoop en bezit van drugs zijn dat wel, net als voorbereidingshandelingen. In 2017 zijn weer drie nieuwe designerdrugs op Lijst 1 gezet 4-FA, alfa-PVP (flakka) en acetylfentanyl. Niet alle NPS komen hierop, de meeste stoffen verdwijnen weer net zo snel van de markt als ze verschijnen.
Al komen sommige stoffen niet op de lijsten van de Opiumwet voor, dan kan in Nederland het handelen in en bezitten van bepaalde synthetische drugs, zoals ketamine en benzodiazepines, toch strafbaar zijn op grond van de Geneesmiddelenwet. Verder is er de Wet voorkoming misbruik chemicaliën uit 1995, die paal en perk kan stellen aan het bezit en gebruik van grondstoffen voor drugsproductie. Op handel en bezit van grondstoffen voor drugs wordt toezicht gehouden, die zijn niet zomaar te koop.
Toekomstbeeld Designerdrugs
Het heeft jaren geduurd voordat 4-FA verboden is. Dat het ook sneller kan heeft de nieuwe designerdrug Flakka laten zien. Maar ook al staat 4-FA nu op lijst 1 van de Opiumwet, de varianten 2-FA en 3-FA verschijnen al weer op de markt en ook nog nieuwere varianten zoals 2-FMA en 4-FMA steken de kop op. Misschien met een vergelijkbare werking maar ook met onbekende bijeffecten voor de avontuurlijke slikker en feestganger. Dat een verbod niet alles is laat XTC zien. Het wordt nog gretig gebruikt onder jongeren op dansfestijnen en evenementen. Een verbod neemt wel het positieve imago van XTC-light weg.
Het Trimbosinstituut en de instellingen voor verslavingszorg waaronder de Jellinek proberen vooral met voorlichting en preventie gebruik te voorkomen en gebruikers te waarschuwen. Het Drugs Informatie en Monitoring systeem (DIMS) van het Trimbos-instituut monitort via de testservices de drugmarkt en ontvangt wekelijks tussen de 150 en 200 drugssamples. Daarnaast volgen het DIMS en het Meldpunt Nieuwe Drugs de gebruikersfora en online media op de voet.
Wanneer gevaarlijke drugs op de markt komen zoals in het geval van vervuilde XTC en gevaarlijk hoog gedoseerde XTC-pillen waarschuwt het Trimbos-instituut landelijk en gericht gebruikers om preventief meer incidenten te voorkomen. Dit kan pas als alle feiten op een rij staan en helder is uit chemisch analytisch of toxicologisch onderzoek, de cijfers en trends om welke stof het precies gaat.
Omdat er telkens weer nieuwe middelen zullen opduiken, zowel nationaal als internationaal, blijven de drugsontwerpers de overheid altijd een stap voor.
Van toen tot nu
1804: De Duitse apotheker Serturner isoleert morfine uit opium.
1840: Franse arts Jacques-Joseph Moreau schrijft over geneeskrachtige werking van cannabis.
1886: In de VS komt een nieuw drankje op de markt, Coca Cola, dat vijf milligram cocaïne bevat. In 1903 halen de producenten onder politieke druk de cocaïne uit de Coca Cola.
1912: Opiumverdrag komt tot stand, cocaïne en opiaten mogen alleen voor medische en wetenschappelijke doeleinden gemaakt worden.
1914: MDMA (werkzame stof in XTC) wordt voor het eerst gemaakt en gepatenteerd door het Duitse geneesmiddelenbedrijf Merck dat zocht naar een vermageringspil.
1919: Eerste Nederlandse Opiumwet op basis van het verdrag van 1912. Bezit van drugs is nog niet strafbaar. Handel is alleen voor medische doeleinden toegestaan.
1930: Duitse chemicus Fritz Hauschild ontdekt tijdens zijn werk bij het farmaceutische bedrijf Temmler het stimulerende effect van meth.
1976: Wijziging Nederlandse Opiumwet. De wet maakt sindsdien een onderscheid tussen drugs met een onaanvaardbaar risico, de harddrugs die op lijst 1 geplaatst zijn, en drugs met een minder zwaar risico, hasj en wiet die op lijst 2 staan.
1988: XTC wordt in Nederland in de Opiumwet opgenomen.
1997: Designerdrug 2C-B wordt opgenomen in de Opiumwet.
2007: De designerdrug 4-FA ook bekend als 4-FMP en XTC-light verschijnt voor het eerst op de Nederlandse markt, eerst nog als substituut in XTC-pillen en amfetaminepoeders.
2010: Populariteit van 4-FA in Nederland neemt toe.
2014: Weer verschijnen 101 nieuwe psychoactieve stoffen die een verdovende, opwekkende of hallucinogene effect kunnen hebben. Totaal aantal designerdrugs dat vaak te bestellen is via internet loopt op tot 541.
2014: Amerikaanse organisch chemicus en farmacoloog Alexander Shulgin (1925-2014) en beroemd als drugsdesigner overlijdt. Hij heeft honderden psychoactieve moleculen bedacht, gesynthetiseerd, getest en beschreven in zijn ‘kookboeken’, Pihkal en Tihkal.
2016: Het Trimbos-instituut waarschuwt dat de drug 4-FA ernstige gezondheidsproblemen kan veroorzaken. De designerdrug geeft een euforisch en energiek gevoel, maar kan ook leiden tot ernstige hoofdpijn, schade aan hart en bloedvaten en in sommige gevallen zelfs hersenbloedingen.
2016: Een nieuwe designerdrug Flakka (alfa-PVP, alfa-pyrrolidinopentiofenone) met sterke hallucinerende effecten doet zijn intrede, vooral in de media. In Nederland zijn er nog geen signalen van gebruik of nieuwe trend.
2017: De designerdrug 4-FA (4-fluoramfetamine) en ook Flakka (alfa-PVP) staan per 25 mei op Lijst 1 van de Opiumwet met verboden middelen met een onaanvaardbaar risico.
Met dank aan dr. Raymond Niesink toxicoloog en senior wetenschappelijk medewerker Drug Monitoring & Policy bij het Trimbos Instituut.”
Bron: https://www.chemiemediacentrum.nl/designerdrugs…-hoe-zit-het-nou-eigenlijk